Bu yazımızda, diyafram felcinin ve diyafram fıtığının ne olduğu, nasıl ortaya çıktığı ve belirtilerinin neler olduğuna dair bilgiler verilir. Bu bilgilerin ışığında diyafram felcinin ve diyafram fıtığının teşhisi, tedavisi, ameliyat yöntemleri ve riskleri, ameliyat sonrasında kaç gün hastanede kalınması gerektiği hakkında detaylı bilgilere ulaşabilirsiniz.
Diyafram Nedir?
Diyafram akciğerler ve kalbin yer aldığı göğüs boşluğunu karın boşluğundan ayıran ve normal solunum yapmamızda rol alan en önemli olan adaledir. Diyafram bir bütün olmakla birlikten sağ ve sol ayrı ayrı sinirler ile çalışır. Diyafram adalesi sağda ve solda frenik sinir denilen bir sinir ile otonom şekilde çalışır.
Otonom çalışmak şu anlama gelir: örneğin; elimiz, bacağımız, yüzümüz gibi bölgelerdeki adalelerimizi biz istersek çalışıtırabilir, istemezsek çalıştırmayız. Oysa otonom çalışan adalaler biz istemesek de çalışmaya devam eder (örneğin; kalp kası, diyafram kası veya yemek borusu kası gibi). Bu otonom çalışma, diyaframın her nefes alıp verme sırasında aşağıya inip yukarı çıkmasını ve böylece akciğerlerin oksijen ve karbondioksiti değiştirmesine yardımcı olur.
Bu adalede fıtıklaşma, felç (paralizi), yükselme (elevasyon), travmaya bağlı yırtılma veya tümör ortaya çıktığında ameliyat ile tedavi edilmesi gerekebilir.
Diyafram felci nedir, nasıl oluşur?
Resim: sağda diyafram paralizisi (felci) olan hastamızda sağ diyaframın sola göre nasıl yükseldiği görülüyor
Yukarıda da anlattığım şekilde, diyaframlar frenik sinir adı verilen sağ ve sol tarafta yer alan 2 adet sinir ile aktive olur. Bu sinirde ortaya çıkan hasarlar bir taraftaki diyaframın felç olmasına, yani çalışamaz olmasına sebep olur. Böylece, her nefes alışveriş sırasında diyaframların hareket etmesi sadece bir tarafın yükselip alçalması, diğer tarafın ise hareketsiz kalmasına sebep olur. Bunun sonucunda da ortaya çıkan durum hem kalbin her nefes alışveriş sırasında sağa ve sola doğru yer değiştirmesi, hem de felçli diyaframın yükselerek akciğer sahasını azaltması ve kalbi diğer tarafa doğru itmesidir.
Peki, diyafram felci neden oluşur?
Felç durumu sinirin hasar görmesiyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Diyaframı çalıştıran frenik sinirlerden bir tanesi hasar görürse o taraftaki diyafram çalışamaz hale gelir. Frenik sinirde hasarın sebebi birçok hastada bilinemez. Bu ya viral bir enfeksiyona veya sinirdeki inflamasyona bağlı olarak sinirin çalışmasının bozulmasına bağlıdır. Diğer sık görülen sebeplerden biri de kalp veya akciğer ameliyatları sırasında sinirin hasar görmesidir. Ayrıca, frenik sinirin geçtiği sağ veya sol boyun bölgesinde oluşan travmalar (bir cisim çarpması veya kazalarda oluşan boynun ani şiddetli hareketleri gibi) sinirin hasar görmesine ve diyaframın felç olmasına sebep olur.
Her 2 frenik sinirinde hasarı ile oluşabilecek durumlar son derece nadir olup bu durumda kişinin solunum cihazına bağlı olmadan hayatını sürdürebilmesi olanaksızdır.
Diyafram yükselmesi – felci belirtileri
En sık görülen belirti hastanın yürürken, merdiven çıkarken, herhangi bir hareket veya diğer her türlü efor sırasında nefesinde tıkanma ve kalp çarpıntısı oluşmasıdır.
Bu durum genellikle ani şekilde başlar. Hasta daha önce hiç bu tür yakınması olmadığını belirtir.
Bu yakınmalar ile kalp muayenesine başvuran hastalarda kalpte yükselen diyafram tarafından diğer tarafa doğru itilme tespit edilir. Akciğer grafisinde bir diyaframın diğerinden yüksek olduğu bulunur.
Diyaframda felç olup olmadığı nasıl tespit edilir?
Öncelikle hastanın anlattıkları çok önemlidir. Yakınmaların neler olduğu ve nasıl başladığı, geçirilmiş bir travma veya ameliyat olup olmadığı (çoğu hastada bu tür öyküler olmasa da) önemlidir. Eğer akciğer grafisinde diyaframda yükselme varsa bu çok değerli bir bulgudur.
Kesin teşhis içinse (her 2 diyaframın da solunum sırasında çalışıp çalışmadığını görmek için) FLOROSKOPİ denilen yöntemle film çekilmelidir. Bu görüntüleme yönteminde solunum sırasında bir diyafram yukarı ve aşağı doğru inip çıkarken diğerinin hareketsiz kaldığı gözlemlenir.
Teşhisimiz kesinleştiğine göre nasıl tedavi edilir başlığına gelebiliriz…
Nasıl Tedavi Edilir?
Felç olmuş (çalışmayan) diyafram karın içindeki organların itmesi ile yukarıya yani göğüs boşluğuna doğru çıkmıştı (yukarıdaki resme tekrar bakınız). Bu nedenle de hem kalbi hem de akciğeri sıkıştırıp hastada en küçük bir efor sırasında dahi solunumda sıkıntıya sebep oluyordu. İşte bu durumu düzeltmek gerekiyor ve bunun da yolu yükselmiş olan diyaframı bir ameliyatla normal (olması gereken) yerine indirmektir.
Diyafram Plikasyonu
Diyaframa ulaşmak için göğüs kafesinden açık (6-7 cm) veya kapalı (3-4 cm) yöntem için kesi yapılır. Hangi yöntemin seçileceğine diyaframın ne derece yüksek olduğu ve hastanın yakınmalarının derecesine bakılarak karar verilir. İleri derecede yükselmiş olan diyaframı açık yöntemle normal pozisyonuna indirmek tercih edilebilir.
Her iki yöntemde de zayıflamış, incelmiş ve yükselmiş olan diyafram adalesi normal pozisyonuna indirilir. Bu işlem, zayıflayan ve çalışmayan kısımlar birbirleri üzerine dikilerek yapılır (plikasyon). Böylece, solunum sırasında kalbin hareket etmesi önlenir ve sıkışan akciğer açılır ve çalışır hale gelir. Ameliyat sonrasında hastane yatış süresi ortalama olarak 3 veya 4 gündür.
Diyafram yükselmesi ameliyatı sonrası hastaların solunum kalitesi belirgin şekilde düzelir.
Resim: Diyafram felci nedeniyle ameliyat olan bir hastamızın ameliyat öncesi ve sonrası akciğer grafileri
Diyafram Fıtığı
Diyafram adalesindeki doğumsal veya sonradan oluşan (genellikle düşme, çarpma, trafik kazası veya bir ameliyat sonrası gibi travmalar ile) diyafram yırtığı önemli sonuçlar doğurabilir. Doğumsal veya edinsel şekilde oluşan bu yırtıklardan karın içerisindeki organlar yukarıya göğüs boşluğuna geçebilirler. Buna fıtıklaşma diyoruz.
Bu durumda hastada nefes darlığının yanı sıra mide barsak sistemine ait (bulantı, kusma, karın ağrısı gibi) yakınmalar da ortaya çıkar. Bu tür fıtıklar cerrahi olarak düzeltilmezler ise mide ve barsakta gangren ortaya çıkabilir.
Diyafram fıtığı belirtileri
Karın içindeki organların yırtılmış bir diyaframdan yukarı doğru göğüs boşluğuna çıkması (fıtıklaşma) sonucu hastada karın üst bölgesinde ağrı, bulantı, yemek sonrası hazımsızlık, bulantı ve kusma görülebilir. Fıtık içerisinde mide veya bağırsağın sıkışması ile kangren oluşabilir. Bu durumda, hastada çok şiddetli bir ağrı, bulantı ve kusma durumu gelişir.
Teşhis çekilecek bir bilgisayarlı tomografi ile kesinleştirilir. Yapılacak olan operasyonla fıtıklaşan organlar göğüs boşluğundan karın boşluğuna doğru itilir ve diyaframdaki yırtık onarılır.
Diyafram Ameliyatının Riskleri
Her türlü cerrahi operasyon esnasındaki risk durumu hastanın yaşına, genel durumuna, ilave hastalık olup olmamasına göre değişiklik gösterir. Diyafram ameliyatları genellikle düşük komplikasyon oranına sahiptir. Ancak, kanama, enfeksiyon ve fıtıklaşmanın tekrar etmesi gibi nadir durumlar ortaya çıkabilir.